Przez lata sądzono, że mózg osiąga dojrzałość w późnym wieku nastoletnim, raporty Auraposter.pl na podstawie informacji z BBC Polska. Nowe badania naukowców z USA i Wielkiej Brytanii pokazują jednak zupełnie inny obraz. Według badań z Nature Communications mózg dojrzewa biologicznie aż do 32. roku życia. Całe życie człowieka można podzielić na pięć etapów, z których każdy wiąże się z ważnymi zmianami w budowie i pracy mózgu.
Jak zmienia się mózg — i dlaczego badacze mówią o pięciu przełomowych momentach
Zespół naukowców przeanalizował ponad 4200 skanów MRI osób w wieku od roku do 90 lat. Wyniki zaskoczyły nawet specjalistów: zamiast stopniowego, liniowego starzenia się, mózg przechodzi przez wyraźne skoki rozwojowe i okresy stabilizacji.
Pierwszy etap — od narodzin do około 9 lat — to czas intensywnego „porządkowania” połączeń neuronowych. Mózg eliminuje nadmiar synaps, wzmacniając tylko te, które dziecko faktycznie wykorzystuje. To fundament uczenia się i tworzenia nawyków.
Po 9. roku życia zaczyna się okres gwałtownego rozwoju sieci neuronowych, który badacze określają jako fazę nastoletnią. To wtedy rośnie objętość istoty białej, poprawia się szybkość przetwarzania informacji i rozwijają się kluczowe funkcje poznawcze.
Dlaczego pełna dojrzałość mózgu pojawia się dopiero w wieku 32 lat
W wieku około 32 lat mózg przechodzi w fazę biologicznej stabilizacji. Naukowcy nazywają ten moment „punktem architektonicznym”. Oznacza to, że sieci neuronowe są już ukształtowane i działają znacznie sprawniej.
Ten etap trwa najdłużej i wiąże się z ustabilizowaniem zachowań, emocji oraz zdolności intelektualnych. To także okres, w którym ważne wydarzenia — na przykład rodzicielstwo czy zmiana stylu życia — mogą wpływać na mózg i przyspieszać wejście w fazę „dorosłego” funkcjonowania.
Wiek 66 i 83 lat — dwa etapy biologicznego starzenia
Około 66. roku życia zaczyna się faza wczesnego starzenia. Połączenia między obszarami mózgu stopniowo słabną, co może wpływać na koncentrację, szybkość reakcji i wielozadaniowość.
W wieku około 83 lat zmiany w mózgu stają się wyraźniejsze. Spada wydajność przetwarzania informacji. Pogarsza się pamięć krótkotrwała oraz zdolność uczenia się nowych rzeczy. Naukowcy zaznaczają jednak, że te granice są orientacyjne i mogą przesuwać się o kilka lat, zależnie od genów, stylu życia czy ogólnego zdrowia.
Co oznacza to odkrycie dla zdrowia psychicznego
Nowe dane pozwalają lepiej zrozumieć, dlaczego określone zaburzenia psychiczne pojawiają się w konkretnych okresach życia. W okresie nastoletnim mózg przechodzi intensywną reorganizację. Staje się wtedy bardziej wrażliwy na stres i traumy, co może sprzyjać rozwojowi zaburzeń nastroju lub lękowych.
Z kolei osłabienie sygnałów neuronowych po 66. roku życia tłumaczy wzrost przypadków chorób neurodegeneracyjnych — od zaburzeń pamięci po demencję.
Jak opracowano nowe dane o rozwoju mózgu
Badacze wykorzystali zaawansowaną dyfuzyjną metodę MRI, która analizuje ruch cząsteczek wody w mózgu, pozwalając ocenić strukturę i gęstość tkanek oraz sieci neuronowych. Dzięki temu udało się uchwycić subtelne różnice w tempie rozwoju różnych obszarów mózgu.
Wcześniejsze prace — w tym nowa pełna mapa mózgu myszy — potwierdzają, że mózg rozwija się skokowo, a nie liniowo. Oznacza to, że całe życie jest serią punktów zwrotnych, które wpływają na sposób myślenia, uczenia się i starzenia.
Badania pięciu faz rozwoju mózgu pokazują, że ludzkie dojrzewanie trwa znacznie dłużej, niż zakładano. Moment pełnej dojrzałości biologicznej przypada na około 32 lata, co zmienia nasze rozumienie dorosłości. Natomiast fazy starzenia — w wieku 66 i 83 lat — ujawniają, kiedy i dlaczego pojawiają się problemy poznawcze. Odkrycie to otwiera drogę do lepszego zrozumienia psychiki, prewencji chorób neurodegeneracyjnych i nowego spojrzenia na rozwój człowieka.
