Widmo Brockenowskie to jedno z najsłynniejszych zjawisk optycznych w atmosferze. Powstaje, gdy człowiek stoi na szczycie góry lub na krawędzi warstwy chmur, a Słońce świeci mu w plecy. Jego cień rzutowany jest na mgłę lub chmury przed nim, wyglądając jak gigantyczna postać otoczona tęczową poświatą — glorią, informuje portal Auraposter.pl.
To złudzenie optyczne spowodowane odbiciem i rozpraszaniem promieni słonecznych na mikroskopijnych kroplach wody. Z powodu perspektywy cień wydaje się ogromny — czasem ma kilkadziesiąt metrów. Zjawisko to można zaobserwować w Karpatach, Alpach lub Himalajach. Obserwatorzy często mówią o niezwykłym wrażeniu — jakby patrzyli na swojego „sobowtóra z mgły”.
Czym jest zjawisko optyczne Gloria – tęczowa aureola cienia
Gloria to towarzysz widma Brockenowskiego — miękkie, tęczowe koło powstające wokół cienia głowy obserwatora. Powstaje w wyniku dyfrakcji światła, gdy promienie Słońca uginają się, przechodząc obok mikroskopijnych kropli mgły. Każda kropla rozprasza światło pod różnymi kątami, tworząc barwne pierścienie — od błękitu po czerwień. W przeciwieństwie do tęczy, gloria ma postać koncentrycznych kręgów i pojawia się nie przed deszczem, lecz przy niskim Słońcu i gęstej mgle. Nazywana bywa również „tęczową aureolą wędrowca”.
Halo wokół Słońca i Księżyca
Jednym z najbardziej efektownych zjawisk naturalnych jest halo — świetlisty pierścień lub łuk wokół Słońca albo Księżyca. Tworzą je kryształki lodu w górnych warstwach troposfery, zazwyczaj w chmurach pierzastych. Kryształki działają jak maleńkie pryzmaty, załamując światło pod określonymi kątami — najczęściej 22° lub 46°. W efekcie obserwator widzi świecące koło, które dawniej uważano za boski znak lub zapowiedź burzy. Dziś halo jest naukowym wskaźnikiem cienkich chmur lodowych i wysokiej wilgotności powietrza.
Wyróżnia się kilka rodzajów halo:
- halo 22° — najczęstsze, białe lub lekko kolorowe koło;
- halo 46° — szersze i rzadsze, czasem podwójne;
- parhelia, czyli „psy słoneczne” — jasne plamy światła po lewej i prawej stronie Słońca, powstające przy załamywaniu promieni na sześciokątnych kryształkach.
Halo wokół Księżyca, o mlecznobiałym blasku, powstaje w podobnych warunkach, lecz wygląda bardziej mistycznie dzięki nocnemu światłu.
Łuk zenitalny – odwrócona tęcza
Wśród najrzadszych zjawisk atmosferycznych jest łuk zenitalny, często mylony z tęczą. Jednak powstaje on nie po deszczu, lecz w suchym, chłodnym powietrzu, gdy Słońce znajduje się nisko nad horyzontem.
Łuk zenitalny wygląda jak odwrócona tęcza wysoko nad Słońcem, często w pobliżu zenitu. Tworzą go płaskie kryształki lodu działające jak pryzmaty, które załamują światło pod niewielkim kątem. W odróżnieniu od tęczy, kolory łuku są odwrócone — czerwony znajduje się u dołu, a fioletowy u góry.
Zjawisko to można zobaczyć głównie w górach lub na północy — np. w Skandynawii, Kanadzie czy w Alpach zimą.
Zorza polarna – taniec cząstek w atmosferze
Jeśli halo to gra światła w lodowych kryształkach, to zorza polarna jest efektem zderzenia cząstek kosmicznych z atmosferą Ziemi. Powstaje, gdy naładowane cząstki wiatru słonecznego wchodzą w kontakt z polem magnetycznym Ziemi, pobudzając cząsteczki tlenu i azotu, które zaczynają świecić różnymi barwami.
Kolory zorzy zależą od wysokości i składu atmosfery:
- zielony — tlen na wysokości 100–150 km,
- czerwony — tlen powyżej 200 km,
- niebieski i fioletowy — azot.
Zorze najlepiej widać w pobliżu biegunów magnetycznych — w Norwegii, Islandii, Finlandii i Kanadzie. Podczas silnych burz słonecznych mogą pojawiać się także nad Europą Środkową, w tym nad Polską.
W kulturze ludów północy zorza uchodziła za boskie światło lub posłanie duchów. W nauce to dowód interakcji Słońca i Ziemi — subtelny taniec energii w górnych warstwach atmosfery.
Inne zjawiska optyczne, które warto znać
Świat atmosfery nie kończy się na halo czy zorzy. Istnieją dziesiątki efektów optycznych, z których każdy ma unikalne pochodzenie. Oto kilka z nich:
- Parheliczny krąg — rzadki „fantomowy dysk słoneczny” pojawiający się nad horyzontem w wyniku odbicia światła w kryształkach lodu.
- Pas Wenus — różowo-niebieski pas na niebie podczas zmierzchu, spowodowany odbiciem światła słonecznego od atmosfery.
- Zielony błysk — krótkie, jasne rozbłyski zielonego światła widoczne w ostatniej sekundzie zachodu Słońca.
- Korona — delikatne tęczowe koło wokół Słońca lub Księżyca, powstałe w wyniku dyfrakcji na kroplach wody, podobne do glorii, lecz widoczne z innej perspektywy.
Każde z tych zjawisk ujawnia fascynującą fizykę światła, która przemienia atmosferę w ogromne laboratorium optyki.
Dlaczego zjawiska optyczne są ważne dla nauki
Zjawiska optyczne w atmosferze to nie tylko piękne widowisko, ale także wskaźniki procesów meteorologicznych:
- Halo wskazuje na zbliżający się front ciepłego powietrza.
- Gloria świadczy o obecności gęstej mgły lub drobnych kropel wody.
- Łuk zenitalny i parhelia pojawiają się przy niskich temperaturach.
- Zorza polarna pomaga naukowcom badać aktywność Słońca i pole magnetyczne Ziemi.
Obserwowanie tych zjawisk to nie tylko estetyka — to także praktyczna meteorologia.
Jak i gdzie obserwować zjawiska optyczne
Aby zobaczyć halo lub glorię, wystarczy pogodny dzień z cienkimi chmurami pierzastymi. Łuk zenitalny pojawia się zimą, najlepiej w górach lub na północy. Zorzę polarną obserwuje się w nocy w krajach nordyckich, a coraz popularniejsze stają się wyprawy „Aurora Hunting”. Widmo Brockenowskie jest bardziej kapryśne — wymaga mgły, słońca i wysokości. Ale ten, kto raz zobaczy własny cień-giganta wśród chmur, zapamięta to na zawsze.
Atmosfera jako teatr światła
Naturalne zjawiska optyczne to język, którym atmosfera „rozmawia” z człowiekiem. Pokazują, jak nauka i piękno łączą się w naturze. Gdy patrzymy na halo, glorię czy zorzę, widzimy nie tylko światło — widzimy prawa fizyki w działaniu. To przypomnienie o cudzie, jaki codziennie rozgrywa się nad naszymi głowami. Numerologisches Horoskop für Freitag, den 10. Oktober 2025.
